Χιουρέμ

Η Χιουρέμ ή Ροξελάνα (Haseki Hürrem Sultan), που γεννήθηκε το 1506 στο Rohatyn, στο Βασίλειο της Πολωνίας και πέθανε στις 15 Απριλίου του 1558 στο παλάτι Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη, ήταν σύζυγος του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Σουλεϊμάν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς. Το πλήρες όνομά της ήταν Αλεξάνδρα Αναστασία Λισόφσκα. Ως Ροξελάνα είναι γνωστή στα ευρωπαϊκά κυρίως κείμενα, ενώ ως Χιουρέμ στα τούρκικα. Το όνομα Χιουρέμ της δόθηκε από τον ίδιο τον Σουλεϊμάν Α΄ και σημαίνει "η προσηνής, αυτή που σε κάνει χαρούμενο".
Σύμφωνα με πηγές του 16ου και του 17ου αιώνα, φαίνεται ότι ο πατέρας της Χιουρέμ ήταν Ουκρανός Ορθόδοξος παπάς. Τη δεκαετία του 1520, την απήγαγαν Κριμαίοι Τάταροι κατά τη διάρκεια μίας από τις συχνές επιδρομές τους και οδηγήθηκε ως σκλάβα, πιθανώς πρώτα στην κριμαϊκή πόλη Kaffa και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, από όπου και επιλέχθηκε για το χαρέμι του Σουλτάνου Σουλεϊμάν.
Γρήγορα κέρδισε την προσοχή του κυρίου της και προσέλκυσε τη ζήλια των αντιπάλων της. Μία μέρα η χασεκί σουλτάν, ή πρώτη ανάμεσα στις γυναίκες του χαρεμιού του Σουλεϊμάν, η παλλακίδα Μαχιντεβράν (που επίσης ονομαζόταν Γκιουλμπαχάρ, "gül" σημαίνει ρόδο και "bahar" σημαίνει άνοιξη), ήρθε σε διαμάχη με τη Χιουρέμ και την τραυμάτισε βαριά. Εξοργισμένος από αυτό το γεγονός, ο Σουλεϊμάν εξόρισε την Μαχιντεβράν στην επαρχιακή πόλη της Μανίσα, μαζί με τον γιο της και νόμιμο διάδοχο του θρόνου, Μουσταφά. Μετά από αυτά, η Χιουρέμ έγινε η νέα χασεκί σουλτάν. Αρκετά χρόνια αργότερα, εξαιτίας του φόβου για επανάσταση (φόβος που ίσως προκλήθηκε από την Χιουρέμ), ο Σουλεϊμάν διέταξε να στραγγαλιστεί ο Μουσταφά. Μετά το θάνατο του γιου της, η Μαχιντεβράν έχασε την ισχύ της στο παλάτι ως μητέρα του διαδόχου και αποσύρθηκε στην Προύσα.
Η επιρροή που ασκούσε η Χιουρέμ στον Σουλτάνο σύντομα έγινε καταλυτική. Η ίδια επρόκειτο να χαρίσει στον Σουλεϊμάν έξι παιδιά: τον Μεχμέτ (Mehmed), την Μιχριμάχ (Mihrimah), τον Σελίμ Β΄ (Selim), τον Βαγιαζήντ (Beyazid), τον Αμπντουλάχ (Abdullah) και τον Τζιχανγκίρ (Cihangir ) σε μία εκπληκτική ρήξη με την παράδοση καθώς η ίδια ήταν πρώην χριστιανή. Τελικά, έγινε νόμιμη σύζυγος του Σουλτάνου. Αυτό της έδωσε μεγαλύτερη ισχύ στο παλάτι και στο τέλος κατόρθωσε να κάνει έναν από τους γιους της, τον Σελίμ, κληρονόμο της Αυτοκρατορίας. Επίσης, η Χιουρέμ ίσως να έδρασε και ως σύμβουλος του Σουλτάνου σε θέματα του κράτους, και φαίνεται να είχε μεγάλη επιρροή πάνω σε ξένα ζητήματα και τη διεθνή πολιτική. Δύο από τα γράμματά της στον Βασιλιά Σιγισμούνδο Β΄ της Πολωνίας αποδεικνύουν ότι κατά τη διάρκεια της ζωής της η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε σε γενικές γραμμές ειρηνικές σχέσεις με το Πολωνικό κράτος στα πλαίσια μιας Οθωμανο-Πολωνικής συμμαχίας. Επιπλέον, μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι πιθανώς εκείνη επενέβη με τον σύζυγό της στον περιορισμό των αρπαγών σκλάβων από τους Κριμαίους Τατάρους στην περιοχή απ' όπου καταγόταν.
Πέρα από την ενασχόλησή της με την πολιτική, η Χιουρέμ ασχολήθηκε επίσης με διάφορα σημαντικά έργα σε δημόσια κτίρια, από την Μέκκα ως την Ιερουσαλήμ. Ανάμεσα στα πρώτα ιδρύματα που κατασκεύασε ήταν ένα τζαμί, δύο μεντρεσέδες (σχολεία για τη διδαχή του Κορανίου), ένα συντριβάνι και ένα γυναικείο νοσοκομείο που βρισκόταν κοντά στο σκλαβοπάζαρο γυναικών (Avrat Pazarı) στην Κωνσταντινούπολη. Επιπλέον καθιέρωσε ένα λουτρό, το Χασεκί Χιουρέμ Σουλτάν Χαμάμι, για να εξυπηρετείται η κοινότητα των προσκυνητών του τεμένους της Αγιά-Σοφιάς. Η ίδια ίδρυσε επίσης το 1552 στην Ιερουσαλήμ το Χασεκί Σουλτάν Ιμαρέτ, ένα δημόσιο συσσίτιο απόρων όπου παρεχόταν φαγητό στους φτωχούς και σ' αυτούς που το είχαν ανάγκη.
Η Ροξελάνα ή Χιουρρέμ πέθανε το 1558 στις 15 Απριλίου και θάφτηκε σ' ένα θολωτό μαυσωλείο (Τουρμπέ), διακοσμημένο με εξαίσια πλακίδια Νικαίας (τουρκ. İznik, η Νίκαια της Βιθυνίας) που απεικονίζουν τον κήπο του παραδείσου, πιθανώς προς τιμήν του γελαστού και χαρούμενου χαρακτήρα της. Το μαυσωλείο της βρίσκεται δίπλα σε αυτό του Σουλεϊμάν, ένα ξεχωριστό μαυσωλείο με πιο λιτή δομή του θολωτού, στον κήπο του Τζαμιού του Σουλεϊμάν.